Cuộc Đua Phát Triển AI: Bản Lề Công Nghệ Toàn Cầu Năm 20257 min read

Năm 2025 đánh dấu một giai đoạn bản lề cho trí tuệ nhân tạo (AI), khi cuộc đua phát triển AI giữa các quốc gia, tập đoàn công nghệ và cộng đồng mã nguồn mở trở nên khốc liệt hơn bao giờ hết. AI không chỉ là động lực đổi mới của các ngành công nghiệp mà còn là “chiến trường” cạnh tranh về đầu tư, công nghệ, chính sách và nhân lực trên phạm vi toàn cầu.

Các “Ông Lớn” công nghệ bơm tiền kỷ lục cho AI

Chưa bao giờ thế giới chứng kiến làn sóng đầu tư vào AI mạnh mẽ như hiện nay. Theo dự báo, chỉ riêng bốn tập đoàn công nghệ hàng đầu Mỹ là Amazon, Microsoft, Alphabet (Google) và Meta sẽ chi tổng cộng hơn 320 tỷ USD cho AI và hạ tầng dữ liệu trong năm 2025. Amazon dẫn đầu với kế hoạch chi trên 100 tỷ USD, Microsoft dự kiến chi 80 tỷ USD, Alphabet 75 tỷ USD và Meta từ 60-65 tỷ USD.

Các khoản đầu tư khổng lồ này chủ yếu tập trung vào xây dựng trung tâm dữ liệu, phát triển chip AI, nâng cấp hệ thống máy chủ, đào tạo các mô hình AI mới và mở rộng ứng dụng AI trên quy mô toàn cầu. Không chỉ các “ông lớn” Mỹ, các tập đoàn công nghệ Trung Quốc như Baidu, Alibaba, Tencent và DeepSeek cũng đang tăng tốc đầu tư để cạnh tranh vị trí dẫn đầu, đặc biệt trong lĩnh vực mô hình ngôn ngữ lớn và AI đa phương thức.

Cuộc đua công nghệ: Mỹ, Trung Quốc, Châu Âu và Nhật Bản

Mỹ vẫn giữ vị trí số một về AI nhờ hệ sinh thái công nghệ phát triển, chính sách hỗ trợ mạnh mẽ và sự dẫn dắt của những tập đoàn lớn. Tuy nhiên, Trung Quốc đang rút ngắn khoảng cách nhanh chóng, với số lượng và chất lượng các mô hình AI hiệu suất cao ngày càng tăng. Báo cáo AI Index 2025 của Stanford cho thấy khoảng cách giữa các mô hình AI hàng đầu đang thu hẹp: năm 2024, mô hình đứng đầu chỉ vượt mô hình thứ 10 khoảng 12% về hiệu suất, nhưng đến đầu 2025, con số này chỉ còn 5%.

Châu Âu nổi bật với Đạo luật AI (EU AI Act) – bộ quy định pháp lý đầu tiên trên thế giới phân loại và kiểm soát rủi ro AI, hướng tới phát triển AI an toàn, có trách nhiệm. Nhật Bản tiếp tục là quốc gia tiên phong trong AI ứng dụng vào robot, tự động hóa và xã hội thông minh, với chiến lược “Society 5.0” tích hợp AI vào mọi mặt đời sống.

Đột phá công nghệ: Từ Generative AI Đến Quantum AI

Năm 2025 chứng kiến sự bùng nổ của các công nghệ AI đột phá:

• Generative AI (AI sáng tạo): Các mô hình như GPT-4.5, Gemini, Claude… tạo ra nội dung văn bản, hình ảnh, âm thanh, video ngày càng tự nhiên và đa dạng, mở rộng ứng dụng từ truyền thông, giáo dục đến sáng tạo nghệ thuật.
• AI đa phương thức (Multimodal AI): Kết hợp xử lý đồng thời nhiều loại dữ liệu (văn bản, hình ảnh, âm thanh) giúp AI hiểu và tương tác với thế giới giống con người hơn.
• AI lượng tử (Quantum AI): Sự kết hợp giữa AI và điện toán lượng tử mở ra khả năng xử lý các bài toán tối ưu hóa cực kỳ phức tạp, đặc biệt trong y tế, logistics, tài chính.
• AI mã nguồn mở: Cộng đồng phát triển AI mở ngày càng lớn mạnh, thúc đẩy đổi mới, minh bạch và giảm sự phụ thuộc vào các tập đoàn lớn.

Cuộc đua chính sách và đạo đức AI

Sự phát triển nhanh chóng của AI kéo theo nhiều thách thức về đạo đức, quyền riêng tư, bảo mật và kiểm soát công nghệ. EU đi đầu với Đạo luật AI, Mỹ tăng cường các chính sách cấp bang, còn nhiều quốc gia khác cũng xây dựng quy định riêng nhằm bảo vệ người dân và đảm bảo AI phát triển có trách nhiệm.

Các vấn đề như minh bạch thuật toán, trách nhiệm giải trình, kiểm soát quyền tự chủ của AI, nguy cơ thay thế lao động và lạm dụng công nghệ… đang là tâm điểm tranh luận toàn cầu. Nhiều chuyên gia cảnh báo, nếu không kiểm soát tốt, AI có thể tạo ra rủi ro lớn cho xã hội, kinh tế và an ninh.

Việt Nam và cơ hội bứt phá trong cuộc đua AI

Việt Nam đang đứng trước cơ hội lớn khi tích cực tham gia các liên minh AI toàn cầu, thu hút đầu tư quốc tế và phát triển nguồn nhân lực AI chất lượng cao. Sự kiện AISC 2025 tại Hà Nội quy tụ hàng ngàn chuyên gia, tập đoàn lớn trên thế giới, khẳng định vị thế Việt Nam trong chuỗi giá trị AI và bán dẫn toàn cầu.

Cuộc đua phát triển AI năm 2025 không chỉ là cuộc cạnh tranh về công nghệ mà còn là cuộc đua về đầu tư, chính sách, nhân lực và đạo đức. AI đang thay đổi sâu sắc mọi lĩnh vực của đời sống, từ kinh tế, y tế, giáo dục đến an ninh và văn hóa. Quốc gia, doanh nghiệp và cá nhân nào nắm bắt được xu hướng, đầu tư đúng hướng và phát triển AI một cách có trách nhiệm sẽ là người chiến thắng trong kỷ nguyên trí tuệ nhân tạo.